Modne rośliny do ogrodu – co projektują architekci krajobrazu?

Ile roślin powinien znać architekt krajobrazu?

Nieważne, jak mały lub duży jest Twój ogród, zawsze znajdzie się miejsce na jeszcze jedną roślinę! W trakcie corocznych wiosennych prac można przecież dosadzić nowe jednoroczne rośliny. Nowy akcent w formie donicy pozwoli na zaakcentowanie interesującego fragmentu tarasu lub kompozycji w ogrodzie.

Wiosna to także czas w którym, każdy z nas zastanawia się jakie są obecnie trendy w projektowaniu ogrodów. Co aktualnie projektują inni architekci krajobrazu?

Podczas nauki szaty roślinnej poznawaliśmy niezliczoną ilość drzew, krzewów, bylin i traw. Czy aby projektować ogrody muszę znać 100, 300, 1000, a może 3000 różnych gatunków wraz z odmianami? Domyślam się, że aktualni studenci sztuki projektowej nadal zadają sobie takie pytania wymyślając coraz to nowsze techniki zapamiętywania łacińskich nazw. Moje ponad 15 letnie doświadczenie pokazuje, że ilość gatunków zależy od specjalizacji – od tego jakiego rodzaju ogrody projektujesz.

W zewnętrznych ogrodach wertykalnych w warunkach klimatycznych Polski możliwych do zastosowania mamy jedynie 30 gatunków roślin. Są to rośliny, które zapewniają, że pionowy ogród będzie wyglądał świetnie przez cały rok. Można naturalnie zastosować szerszą paletę roślin. Jednak będzie wiązało się to z znacznymi nakładami finansowymi na pielęgnację aby ograniczyć ilość potrzebnej wymiany po okresie zimowym.

Także specjalizując się w ogrodach orientalnych np. minimalistyczne ogrody zen także będziemy skupiać się na bardzo wąskiej grupie roślin. Sekret tkwi w tym aby wybierając swój styl stać się w danej tematyce specjalistą.

Analizując moje projekty z kilkunastu lat zauważyłem, że używam palety około 200 roślin. Też co roku staram się dodawać coś nowego do mojej palety gatunków. Sprawdzam co oferują szkółki oraz rozmawiam z wykonawcami na temat ich doświadczenia z daną rośliną. Biorąc pod uwagę wyniki ankiety warto podkreślić, że wskazane gatunki przez architektów krajobrazu muszą być też roślinami, które sprawdzają się w ich projektowanych ogrodach. Dla mnie także kilka gatunków było nowością, którym się przyjrzę w kolejnych projektach.

Nie bez znaczenia jest też osobista estetyka projektanta, która nawet nieświadomie wpływa na wybór konkretnych gatunków. Osobiście zauważyłem, że w moich projektach unikam w znacznym stopniu roślin o żółtym kolorze kwiatów. Dopiero gdy klient spyta się czy znajdują się rośliny o takiej charakterystyce uświadamiam sobie – rzeczywiście takich roślin w moim projekcie nie ma. Dominują natomiast kolory niebieski, zgniła zieleń, fioletowy, czerwony, różowy oraz biały.

Ankiety w social media – jakie rośliny wybierają projektanci?

Tak więc jakie rośliny są najczęściej wybierane przez projektantów? Postanowiłem to sprawdzić. W utworzonej ankiecie na grupach tematycznych na social media [Fb Architektura krajobrazu, Fb Polska Architektura Krajobrazu, Fb Architekci krajobrazu – zlecenia i współpraca, Fb ARCHITEKTURA KRAJOBRAZU – OGRODY; projektanci, wykonawcy, inspiracje, Fb Wykonawcy i Projektanci ogrodów – grupa branżowa] poprosiłem architektów krajobrazu o uzupełnienie tabeli roślinami stosowanymi w projektach. Celem ankiety było przede wszystkim ustalenie zapotrzebowania na modele 3d roślin do wizualizacji, które są botanicznie poprawnie wykonane. W dostępnych programach zdarza się, że biblioteka zawiera pokaźną bazę gatunków – jednak ich wygląd odbiega od rzeczywistości. Często jest to jedynie wyobrażenie grafika – kolor liści, kwiatów. Natomiast pokrój czy też ułożenie liści na pędzie jest nieprawidłowe.

Analiza ankiety zainspirowała mnie do stworzenia oryginalnej bazy bloków roślin dla projektantów zieleni. Spośród wszystkich roślin wybrałem 250 roślin, które otrzymały najlepsze wyniki. Biorąc pod uwagę różne standardy pracy utworzyłem katalog bloków pod programy CAD oraz rastrowe barwne bloki w formie plików PNG. Wersja CAD została rozbudowana o atrybuty, przyspieszające chociażby proces automatycznego zliczania zastosowanych gatunków w projekcie. Pliki rastrowe dzięki zastosowanej przezroczystości mogą być także stosowane jako rozszerzenie wspomnianych bloków. Uniwersalna forma plików PNG pozwala na stosowanie ich w programach takich jak Photoshop, Affinty Photo czy też Krita.

ZOBACZ W SKLEPIE

Wyniki ankiety podzieliłem uwzględniając grupy roślin, zaczynając od gatunków, które otrzymały największą liczbę głosów. W przeprowadzonej ankiecie wzięło udział 117 osób w miesiącach lipiec 2021 – styczeń 2022. Łącznie projektanci wskazali 367 gatunków. Najliczniejszą grupą roślin wskazanych w ankiecie są byliny oraz krzewy liściaste (28 i 26%). Wąską grupę natomiast stanowią pnącza, krzewinki oraz bambusy (3, 3 i 2%).

Wyniki ankiety są przydatne także osobom zajmującym się produkcją roślin. Znajomość trendów pozwala na właściwe planowanie produkcji roślin, tak aby oferta uwzględniała zapotrzebowanie rynku.

Drzewa liściaste

Wśród liściastych drzew najbardziej popularnym okazem jest brzoza pożyteczna ‘Doorenbos' – Betula utilis ‘Doorenbos' (60%), która niewątpliwie zagościła w znawcznej ilości nowoczesnych jak i naturalistycznych ogrodach. Ta uwielbiana odmiana brzozy pochodzi z Himalajów i została sprowadzona do Europy z Kaszmiru w latach 30-tych XIX wieku. Odmiana ‘Doorenbos’ została po raz pierwszy wyhodowana w Holandii w 1933 roku i od tego czasu stała się bardzo popularnym drzewem krajobrazowym zwłaszcza w Wielkiej Brytanii. Jej atrakcyjna biała szorstka kora na pniu i gałęziach wraz  ciemnozielonymi liśćmi stanowi wspaniały kontrast w każdym ogrodzie. Może być uprawiana jako drzewo jednopienne, ale jest także często wykorzystywana w formie wielopniennej.

Tuż za brzozą został wybrany dostojny platan klonolistny ‘Acerifolia' – Platanus x hispanica ‘Acerifolia' (56%). To majestatyczne drzewo osiągające do 20 m wysokości jest używane w całej Europie jako drzewo alejowe, które zapewnia cień w gorące słoneczne dni. Cechą charakterystyczną jest atrakcyjna kora, która odmładzając się tworzy piękne wzory na swojej powierzchni. Platan klonolistny ‘Acerifolia' jest także bardzo odporny na zanieczyszczenia w przestrzeni miejskiej. W Polsce można spotkać okazy, które zostały posadzone ponad sto lat temu.

Wśród wskazanych drzew liściastych wytypowano rośliny z rodzaju: Acer (9), Aesculus (1), Betula (2), Carpinus (4), Catalpa (1), Cercidiphyllum (1), Fagus (2), Heptacodium (1), Magnolia (2), Malus (2), Paulownia (1), Platanus (2), Populus (8), Prunus (7), Pyrus (1), Quercus (2), Salix (1), Sorbus (1), Ulmus (1), Zelkova (1) [nazwa rodzaju (ilość wskazanych gatunków)].

Szczegółową listę można przeanalizować poniżej.

Drzewa liściaste - procentowy udział wybranych gatunków w głosowaniu

Krzewy liściaste

Nie było dla mnie zaskoczeniem, że wśród krzewów liściastych największą liczbę wskazanych gatunków stanowiły hortensje. Na pierwszych dwóch miejscach znajdują się gatunki najczęściej pojawiające się obecnie w ogrodach : hortensja bukietowa ‘Vanille Fraise' – Hydrangea paniculata ‘Vanille Fraise' (79%) oraz hortensja bukietowa ‘Limelight' – Hydrangea paniculata ‘Limelight' (68%). Hortensje dzięki różnych odmian można stosować w różnych częściach ogrodu, uwzględniając jego charakter oraz dostępną wystawę. Kwiaty pojawiające się wczesnym latem, trwają aż do jesieni. Pozostawione nienaruszone na krzewie zapewniają także ciekawy wygląd zimowa pora. Warto zaznaczyć, że mitem jest przekonanie możliwości zmiany koloru kwitnienia każdej hortensji. Prawda jest taka, że tylko niektóre gatunki zmieniają kolor na podstawie zmiany odczynu pH w glebie.

Wśród wskazanych krzewów liściastych wytypowano rośliny z rodzaju: Acer (8), Amelanchier (2), Berberis (10), Buddleja (1), Buxus (1), (1), Callicarpa (1), Caryopteris (1), Cornus (4), Cotinus (2), Cotoneaster (3), Deutzia (2), Euonymus (3), Hibiscus (1), Hippophae (1), Hydrangea (12), Magnolia (2), Parrotia (1), Physocarpus (2), Pieris (1), Potentilla (2), Prunus (4), Rhododendron (5), Ribes (1), Rosa (3), Rosmarinus (1), Rubus (3), Salix (1), Sambucus (1), Spiraea (5), Syringa (3), Tamarix (1), Viburnum (2), Weigela (4) [nazwa rodzaju (ilość wskazanych gatunków)].

Szczegółową listę można przeanalizować poniżej.

Drzewa iglaste

Wśród drzew iglastych wybrano gatunek, który świetnie sprawdza się w każdych warunkach. Sosna czarna – Pinus nigra (46%) jest wspaniałym wyborem do średnich i dużych ogrodów. Idealnie sprawdza się jako soliter jak i posadzona w grupie pełniąc funkcję osłony przed wiatrem i uzyskanie poczucia prywatności. Odporna jest na suszę i dobrze znosi upały. Z tego względu radzi sobie z warunkami miejskimi – zanieczyszczenie powietrza i sól przydrożna.

Tuż za sosną pojawiła się jodła kalifornijska – Abies concolor (42%). Jest to piękne drzewo iglaste, które bardzo dobrze znosi cięcie i formowanie. Jest szybko rosnącym gatunkiem osiągającym w polskich warunkach klimatycznych do 20 metrów. Sprawdza się jako okazałe drzewo sadzone pojedynczo. Dobrze sprawdza się na przepuszczalnych glebach, także w warunkach miejskich. W Polsce przyjęła się także jako świąteczna choinka w domu jak i w ogrodzie.

Wśród wskazanych drzew iglastych wytypowano rośliny z rodzaju: Abies (4), Cedrus (1), Ginkgo (2), Larix (3), Picea (3), Pinus (6), Pseudotsuga (1) [nazwa rodzaju (ilość wskazanych gatunków)].

Szczegółową listę można przeanalizować poniżej.

Krzewy iglaste

Spośród wszystkich typowanych roślin cis pospolity – Taxus baccata jako jedyny otrzymał 100% głosów. Tuż za nim została wybrana odmiana cisu pośredniego  ‘Hicksii' – Taxus x media ‘Hicksii' (87%). Powodem może być szerokie zastosowanie właśnie tych gatunków. Delikatne, gęste i zimozielone liście stanowią idealne tło dla innych roślin o każdej porze roku. Może być użyty jako niskie obwódki ogrodów ziołowych, pełne całoroczne żywopłoty oraz jako formy formowane w ogrodzie jak i donicach. Aktualnie z powodu znacznego występowania ćmy bukszpanowej – cis wykorzystywany jest jako zamiennik bukszpanu wieczniezielonego w miejscach gdzie możliwe jest jego zastąpienie.

Kolejnymi popularnymi krzewami iglastymi są naturalnie sosna kosodrzewina ‘Mops' – Pinus mugo ‘Mops' (58%) oraz sosna kosodrzewina – Pinus mugo (54%). Wspomniane sosny należą do gatunków nadających się do także do małych i średnich ogrodów. Sprawdzają się jako element dominujący przy ogrodach skalnych oraz nowoczesnych aranżacjach wśród traw ozdobnych. Odmiana ‘Mops' często pojawia się także w projektach orientalnych np. ogrodach japońskich.

Wśród wskazanych krzewów iglastych wytypowano rośliny z rodzaju: Abies (1), Chamaecyparis (4), Ginkgo (1), Juniperus (8), Picea (6), Pinus (9), Taxus (4), Thuja (2) [nazwa rodzaju (ilość wskazanych gatunków)].

Szczegółową listę można przeanalizować poniżej.

Krzewinki

Jedną z najbardziej popularnych krzewinek została wskazana lawenda wąskolistna – Lavandula angustifolia (63%). Wśród dostępnych odmian każdy projektant znajdzie formę, która będzie najbardziej odpowiadała mu kolorem oraz kształtem kwiatu jak i odcieniem i zapachem liści.  Ta zimozielona krzewinka stanowi wspaniały dodatek do każdej nowoczesnej kompozycji ogrodowej. Z lawendy można tworzyć nieregularne nieformowane obrzeża lub jako element akcentujący rabatę. Idealnie sprawdza się także w donicach oraz jako zioło stosowane w kuchni. Warto pamiętać, że jest rośliną miododajną, która jest atrakcyjna dla pszczół.

Kolejną rośliną został wybrany barwinek pospolity – Vinca minor (59%), który wspaniale sprawdza się jako roślina okrywowa w każdym ogrodzie. Ta zimozielona krzewinka nadaje się także na obsadzanie skarp oraz pod koronami drzew. W zależności od odmiany możemy cieszyć się od wiosny do jesieni niebieskimi, fioletowymi lub białymi kwiatami. Bardzo dobrze spisuje się jako roślina wypełniająca przy kompozycjach leśnych.

Wśród wskazanych krzewinek wytypowano rośliny z rodzaju: Calluna (1), Erica (1), Lavandula (2), Thymus (3), Vaccinium (1), Vinca (2) [nazwa rodzaju (ilość wskazanych gatunków)].

Szczegółową listę można przeanalizować poniżej.

Byliny

Bez wątpienia najliczniejszą grupą roślin wytypowanych w głosowaniu są byliny. Projektanci podali aż 104 gatunki, które mają zastosowanie w ich projektach. Analizując listę doszedłem do wniosku, że sam użyłem chociaż raz każdą z wytypowanych roślin. W pierwszej trójce zostały wybrane: czosnek olbrzymi – Allium giganteum (56%), szałwia omszona – Salvia nemorosa (53%) oraz perowskia łobodolistna ‘Blue Spire' – Perovskia atriplicifolia ‘Blue Spire' (47%). Są to roślony, które patrząc po zdjęciach z realizacji w social media są zdecydowanie ulubionymi bylinami w ostatnich latach.

Przepiękne czosnki o wysokości nawet 180 cm znalazły zastosowanie nie tylko w rabatach czy też donicach. Aktualnie spotykamy je także jako akcenty pomiędzy formowanymi cisami oraz geometrycznych kwaterach. W jej towarzystwie często pojawia się także wybrana szałwia omszona. Połączenie tych dwóch roślin wraz z wariacją na temat kolorów daje bardzo imponujące rezultaty  w nowoczesnych ogrodach. Salvia nemorosa sprawdza się prawie we wszystkich kompozycjach ogrodowych. Świetnie wygląda na obwódkach, obsadzenia róż. Także dobrze się prezentuje w towarzystwie dalii, bananowców oraz kann.

Perovskia atriplicifolia ‘Blue Spire' jest niezwykle ciekawą byliną, która była rzadko spotykana w  aranżacjach ogrodowych. W ostatnich latach jednak cieszy się niezwykle popularnością nie tylko w nowoczesnych ogrodach. Jej zdolność do rozwijania się w suchych, trudnych warunkach oraz możliwość wzrostu na każdej glebie sprawia, że idealnie nadaje się na rabaty także w przestrzeni miejskiej.

Wśród wskazanych bylin wytypowano rośliny z rodzaju: Achillea (2), Actaea (1), Ajuga (2), Alchemilla (1), Allium (3), Anemone (1), Aquilegia (1), Armeria (2), Artemisia (1), Aruncus (1), Aster (1), Astilbe (5), Astrantia (1), Athyrium (1), Aubrieta (1), Bergenia (1), Blechnum (1), Brunnera (1), Calamagrostis (3), Campanula (1), Canna (1), Catananche (1), Cotula (1), Crocus (1), Delphinium (2), Digitalis (1), Dryopteris (1), Echinacea (1), Echinops (1), Equisetum (1), Eryngium (1), Filipendula (1), Galanthus (1), Geranium (1), Helleborus (1), Hemerocallis (5), Heuchera (2), Hosta (8), Iberis (1), Iris (2), Kniphofia (1), Lamium (1), Lysimachia (2), Matteuccia (1), Mentha (1), Monarda (1), Nepeta (2), Omphalodes (1), Onoclea (1), Ophiopogon (1), Pachysandra (1), Paeonia (1), Pelargonium (1), Penstemon (1), Perovskia (1), Phlox (1), Physostegia (1), Polygonatum (1), Polypodium (1), Rudbeckia (1), Sagina (1), Salvia (3), Sanguisorba (1), Santolina (1), Saxifraga (1), Scabiosa (1), Sedum (2), Thalictrum (1), Tulipa (1), Verbena (1), Veronica (2), Yucca (2) [nazwa rodzaju (ilość wskazanych gatunków)].

Szczegółową listę można przeanalizować poniżej.

Trawy

Trawy ozdobne stanowią nieoceniony dodatek w ogrodzie – niezależnie od tego czy są używane w formie tła, żywopłotu czy też charakterystycznego akcentu budzącego zainteresowanie. Dzięki swojej delikatnej strukturze oferują subtelne piękno, także zimową porą kiedy niewiele dzieje się w ogrodzie. W przeprowadzonej ankiecie pierwsze miejsca zajęły naturalnie jedne z najpopularniejszych traw : miskant chiński ‘Gracillimus' – Miscanthus sinensis ‘Gracillimus' (96%), miskant chiński ‘Morning Light' – Miscanthus sinensis ‘Morning Light' (80%), ostnica cieniutka ‘Ponytails' – Stipa tenuissima ‘Pony Tails' (75%).

Cechą charakterystyczną trawy Miscanthus sinensis ‘Gracillimus' są obfite, fioletowo-beżowe kwiatostany oraz wąskie rurkowate liście. Trawa ta świetnie  prezentuje się w formie pojedynczych kęp oraz w grupach w połączeniu z bylinami. Można ją także sadzić w pojemnikach, by udekorować nimi balkon lub też taras. Jesienią łodygi i liście nabierają brązowo-zielonego koloru co stanowi dodatkowy ciekawy akcent w ogrodzie. Miscanthus sinensis ‘Morning Light' zyskała swoją popularność dzięki delikatnym łukowato wygiętym liściom nadającym roślinie wygląd przypominający fontannę. Dodatkowo delikatny biały margines na blaszce nadaje trawie ciekawego srebrzystego charakteru. Stipa tenuissima ‘Pony Tails' jest trawą, która bardzo dobrze łączy się z prawie wszystkimi roślinami w ogrodzie. Jest świetnym wyborem przy aranżacji ogrodu żwirowego, naturalistycznego, nadmorskiego czy też nowoczesnego ogrodu miejskiego. Dobrze sprawdza się również jako roślina okrywowa oraz bardzo dobrze rośnie w doniczkach.

Wśród wskazanych traw wytypowano rośliny z rodzaju: Carex (5), Cortaderia (2), Deschampsia (1), Festuca (2), Hakonechloa (2), Imperata (1), Miscanthus (9), Molinia (1), Panicum (2), Pennisetum (5), Spartina (1), Stipa (2) [nazwa rodzaju (ilość wskazanych gatunków)].

Szczegółową listę można przeanalizować poniżej.

Bambusy

Było dla mnie zaskoczeniem, że wśród bambusów znalazło się jedynie 7 wytypowanych gatunków. Biorąc pod uwagę trend w projektowaniu nowoczesnych ogrodów miejskich spodziewałem się znacznie większej listy roślin w tej grupie. Zwłaszcza, że do dyspozycji mamy znacznie większą paletę dostępnych odmian, które można stosować w polskich warunkach klimatycznych. Jednak bambusy nie wpisują się w każdy krajobraz oraz charakter projektowanego ogrodu. Najczęściej stosowane są w stylach orientalnych oraz nowoczesnych ogrodach miejskich.

Wśród najpopularniejszych bambusów zostały wybrane fargesia olbrzymia – Fargesia robusta (18%) oraz fargezja rozłożysta – Fargesia rufa (15%). Fargesia olbrzymia dzięki parasolowatemu pokrojowi malowniczo wygląda jako roślina akcentowa posadzona w donicy. Roślina ta wytrzymuje mrozy nawet do -18 st. C. W polskim klimacie roślina nie zrzuca liści – natomiast są one na tyle zwinięte, że nie tworzą zwartej dekoracyjnej przesłony. Egzotyczny zimozielony zwarty ekran możemy natomiast uzyskać dzięki zastosowaniu bambusa Fargesia rufa. Jest jedną z najbardziej mrozoodpornych odmian, która wytrzymuje mrozy nawet do -20 st. C. Smukłe drobne liście nie zwijają się także pod wpływem oddziaływania promieni słonecznych latem.

Wśród wskazanych bambusów wytypowano rośliny z rodzaju: Fargesia (2), Hibanobambusa (1), Phyllostachys (2), Pleioblastus (1), Sasa (1) [nazwa rodzaju (ilość wskazanych gatunków)].

Szczegółową listę można przeanalizować poniżej.

Pnącza

Najbardziej docenianymi gatunkami wśród pnączy są bluszcz pospolity – Hedera helix (62%) oraz glicynia kwiecista – Wisteria floribunda (60%). Bluszcz pospolity jest jednym z najczęściej wykorzystywanych zimozielonych pnączy w warunkach klimatycznych Polski. Nie tylko ze względu na ilość wspaniałych odmian ale też z faktu ograniczonej ilości tak okazałych pnączy pozostawiających liście zimowa porą. Nadaje się także jako roślina okrywowa w założeniach parkowych oraz leśnych zakątkach. Świetnie sprawdza się w uprawie doniczkowej oraz jako topiary art – trenowany na drucianych podporach. Glicynia kwiecista jest jednym z najbardziej docenianych bujnie kwitnących pnączy. Posiada silnie zdrewniałe łodygi wymagające zastosowania solidnych podpór. Kwiatostany w kształcie zwisających gron najczęściej spotykane są w kolorach liliowym oraz liliowo-niebieskim. Występują także w odmianach o białych i różowych kwiatach. W ogrodach stosowana jest najczęściej na pergolach, przy altanach oraz elewacjach budynków. Warto nadmienić, że wbrew powszechnej opinii pnącza nie niszczą ścian ani budynków – chyba że ich struktura została już w jakiś sposób uszkodzena.

Wśród wskazanych bambusów wytypowano rośliny z rodzaju: Celastrus (1), Clematis (1), Hedera (2), Hydrangea (1), Lonicera (1), Parthenocissus (2), Rosa (1), Vitis (2), Wisteria (1) [nazwa rodzaju (ilość wskazanych gatunków)].

Szczegółową listę można przeanalizować poniżej.

Rośliny – trendy i inspiracje

Wyniki ankiety wśród wszystkich grup roślin wskazują na zdecydowane podążanie za trendami w architekturze krajobrazu. Naświetlają także w jak dużym stopniu zapożyczane są inspiracje chociażby z Pinterest’u przez klientów projektowanych ogrodów. Wyliczając przykładowo najlepiej ocenione gatunki roślin z pierwszej trójki z każdej grupy (Platanus x hispanica ‘Acerifolia', Hydrangea paniculata ‘Limelight', Pinus nigra, Pinus mugo, Lavandula angustifolia, Allium giganteum, Salvia nemorosa, Miscanthus sinensis ‘Gracillimus', Stipa tenuissima ‘Pony Tails', Hedera helix) możemy skomponować kilkanaście bardzo nowoczesnych oraz minimalistycznych aranżacji.

Zaskakujące jest także jak mało w wypełnionej ankiecie zostało podanych gatunków rodzimych, charakterystycznych dla Polski. Wymóg zastosowania tego typu gatunków można zauważyć w przetargach oraz projektach przestrzeni publicznej. W realizacji ogrodów prywatnych zastosowanie gatunków rodzimych wiąże się już natomiast z doświadczeniem oraz świadomością projektanta.